MCD
hoạt động ở các khu bảo tồn thiên nhiên, Vườn quốc gia và khu Dự trữ sinh quyển
(DTSQ) mà trong đó có các yếu tố biển và ven biển được xác định là ưu tiên quốc
gia. Các nghiên cứu và nỗ lực phát triển cộng đồng MCD tập trung vào các hệ
sinh thái đất ngập nước, đồng bằng châu thổ, duyên hải miền trung và các đảo
ven biển.
Với
sự hỗ trợ bởi quỹ phát triển úc, MCD kết hợp với UBND tỉnh Thái Bình, Nam Định
và Hải Phòng tiến hành thực hiện hoạt
động dự án “Mở rộng quan hệ đối tác giảm nhẹ rủi ro thảm họa và thích ứng
biến đổi khí hậu”.
Thái Bình là tỉnh ven biển thuộc đồng bằng sông Hồng, có bờ
biển dài 54 km, địa hình
tương đối bằng phẳng với độ dốc nhỏ hơn 1%; cao trình biến thiên phổ biến từ
1-2m so với mực nước biển, thấp dần từ tây bắc xuống đông nam. Với địa hình như
vậy, Thái Bình cũng là một trong những tỉnh của Việt Nam chịu ảnh hưởng nhiều
của biến đổi khí hậu (BĐKH) như: nhiệt độ
tăng dần, nước biển dâng, hạn hán, thiên tai, bão, lũ thất thường,...
Các xã Nam Thịnh, Nam Hưng, Nam Phú - Tiền hải nằm sát biển và đều phải
chịu sự tác động từ những ảnh hưởng của BĐKH gây ra.
Hiện nay các sinh kế chủ yếu tại 3 địa
phương này là trồng lúa nước và nuôi trồng Thủy sản. Trong những năm gần đây
điều kiện thời tiết thay đổi thất thường, ví dụ như: Hiện tượng xâm nhập mặn
làm cho cây trồng nhất là lúa nước bị kìm hãm và không phát triển được, thủy
sản (tôm, cá…) cũng chậm phát triển và bị dịch bệnh; Bão gió thất thường (năm
2012) không theo quy luật nên các hộ sinh kế chủ quan, không có sự phòng bị dẫn
đến bị thất thu về nông, thủy sản; Hay hiện tượng rét đậm, rét hại kéo dài (năm
2008, 2011..) đã làm hàng nghìn hecta lúa chậm phát triển và tốn kém chi phí,
thủy sản bị chết hàng loạt; mưa lớn làm ngập lụt (2012)….. Như vậy, các sinh kế
này đều hình thành và phát triển dựa trên đặc điểm về địa hình, thổ nhưỡng, khí
hậu, hiểu biết và kinh nghiệm của người nông dân. Năng suất, hiệu quả của các
sinh kế này phụ thuộc nhiều vào thời tiết, khí hậu và các biến động về môi
trường, do vậy thu nhập thiếu tính ổn định.
Với
mục đích để nâng cao khả năng tự phục hồi của nhóm người dễ bị tổn thương nhất,
đặc biệt là các hộ nghèo, phụ nữ đơn thân, những người sống ở vùng biển bị tác
động bởi BĐKH và các thảm họa. Và hướng tới việc giảm thiểu nguy cơ, cải thiện
sinh kế của nhóm người dễ bị tổn thương
ở 3 xã trọng điểm ven biển trước những tác động không thể tránh khỏi của BĐKH .
Dự án đã đánh giá thực trạng tính dễ bị tổn thương có sự tham gia (PCVA), dự án
đã lựa chọn và thành lập các nhóm nghề sinh kế tại 3 xã của tỉnh Thái Bình, và hỗ trợ người dân của huyện
Tiền Hải với 03 nhóm sinh kế chính trên tổng số 242 hộ (4,5 triệu đồng/hộ) bao
gồm: 159 hộ lúa, 49 hộ cá, 34 hộ trồng nấm.
Do dự án dự án đã lồng ghép tính thích ứng BĐKH
với các sinh kế truyền thống tại địa phương nên rất sát thực với đời sống của
người dân đảm bảo độ bền vững cao.
Để
tiếp tục hỗ trợ về kỹ thuật và chia sẻ kinh nghiệm cho nhóm sinh kế tại vùng dự
án Thái Bình, MCD phối hợp với Trung tâm Khảo nghiệm Khuyến nông Khuyến ngư
Thái Bình (TTKN) tổ chức hội thảo, tập huấn và chia sẻ kinh nghiệm mô hình sinh
kế thích ứng BĐKH, tăng cường năng lực cho các hộ nhóm sinh kế
Thông qua các buổi tuyên truyền, tập huấn kỹ
thuật, người dân đã biết áp dụng tiến bộ kỹ thuật mới, lựa chọn sinh kế thích
ứng giảm bớt chi phí, giảm bớt ô nhiễm môi trường sinh thái
Sau một thời gian thực hiện thí điểm
và ghi nhận những kết quả ban đầu, phần lớn người dân tỏ ra phấn khởi, hào hứng
với các mô hình và cách làm này, người dân thêm tin tưởng hơn vào hướng đi của
dự án và nhiều hộ chủ động mở thêm diện tích, quy mô sản xuất và giới thiệu,
vận động thêm bà con nông dân xung quanh cùng tham gia.
Tuy nhiên, bên
cạnh đó nhận thức của một số người dân về biến đổi khí hậu và sinh kế thích ứng
BĐKH rất hạn chế, do vậy các hộ này thiếu nhiệt tình khi điều chỉnh, thay đổi
thói quen phát triển các mô hình sinh kế thích ứng theo hướng dẫn của dự án,
hiện nhiều hộ và cả cán bộ xã vẫn đang hiểu đây là một dự án giúp xóa đói giảm
nghèo cho địa phương. Nên tính
nhân rộng sẽ còn gặp nhiều khó khăn
Do vậy, dự án cần tổ chức thêm một
số lớp tập huấn về BĐKH và sinh kế thích ứng BĐKH cho các hộ dân (có nhận thức
hạn chế) nhằm tăng cường hiểu biết, nhận thức các hộ hưởng lợi, từ đó các hộ
phát triển sinh kế đúng hướng, chủ động và nhiệt tình hơn trong việc áp dụng
các hoạt động sinh kế thích ứng.
Cần xây dựng và hỗ trợ một số hộ
“điểm” điển hình về sinh kế thích ứng nhằm tạo ra được các điển hình thành
công, từ đó có sức lan tỏa và nhân rộng ra cộng đồng một cách tự nhiên (khi dự
án kết thúc).
Xây dựng cam
kết với các hộ được hỗ trợ trọn gói là sau khi thực hiện thành công sẽ có trách
nhiệm tuyên truyền, phổ biến ra cộng đồng địa phương.
Tác giả : Ks. Phạm Thị Hiên Trung Tâm KNKNKN Thái Bình