Theo quan niệm làm nông nghiệp của cha ông ta cây khoai tây thường được để giống bằng củ. Tức là, cứ vụ đông trước trồng, chọn củ mẫu mã đẹp, nhỏ, không thối để giống cho vụ đông năm sau. Tuy nhiên, với phương pháp để giống này, củ giống được lưu truyền qua nhiều thế hệ nên khi trồng tỷ lệ củ hỏng, tỷ lệ cây bị héo xanh, xoăn lá rất cao, năng suất thấp và tốc độ nhân giống chậm. Do vậy mà trong một vài năm gần đây người dân đã chấp nhận nguồn giống nhập nội từ nước ngoài. Nhưng khi chấp nhận hàng nhập nội lại một vấn đề nữa được đặt ra, đó là: Giá thành giống cao, chi phí tiền mua giống nếu như không có sự hỗ trợ của Tỉnh thì người dân khó có thể mở rộng sản suất. Mặt khác chúng ta hoàn toàn bị lệ thuộc và không chủ động được thời vụ…

Nhằm khắc phục tình trạng trên, từ năm 2012 Trung tâm Khảo nghiệm Khuyến nông Khuyến ngư Thái Bình đã thử nghiệm sản xuất củ giống khoai tây sạch bệnh bằng công nghệ nuôi cấy mô kết hợp địa canh và khí canh; đồng thời sử dụng củ giống nguyên chủng trong các mô hình SX khoai tây trong tỉnh.

Ban đầu sử dụng cây giống sạch bệnh, đã qua kiểm định, được nhân và nuôi cấy trong điều kiện vô trùng, hệ số nhân giống có thể đạt 3 - 4 lần/cây/tháng. Sau đó, cây trong nuôi cấy mô có thể được tạo củ trong ống nghiệm hoặc đưa ra ngoài nhân giống và tạo củ trong giàn khí canh.

Cây từ giàn khí canh tiếp tục được nhân nhanh bằng phương pháp ngắt ngọn giâm để tạo cây con, hệ số nhân giống đạt 7 - 10 lần/tháng. Số lượng củ giống có thể đạt 40 - 60 củ/cây. Lúc này sẽ thu được củ giống siêu nguyên chủng (SNC). Củ SNC nhân ra thu được củ nguyên chủng, rồi củ xác nhận và nguồn giống này sẽ cung cấp cho người dân sản xuất đại trà. Toàn bộ quá trình nhân giống tiến hành trong các vùng cách ly nên luôn đảm bảo tính an toàn của giống.

Năm 2013, 2014 Trung tâm đã đưa sản phẩm này liên kết với các địa phương như Trọng Quan – Đông Hưng, Vân Trường – Tiền Hải, Thụy Phúc – Thái Thụy, Quỳnh Xá – Quỳnh Phụ để sản xuất củ giống nguyên chủng và xác nhận. Qua các điểm triển khai, đều nhận thấy: Mô hình phát triển tốt, thân cây mập, lá dày, tỷ lệ phân cành cao, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt đặc biệt là bệnh vi rút, héo xanh. Độ thuần tương đương giống nhập nội. Độ bền dây kéo dài, tỷ lệ củ thương phẩm cao nên năng suất cao hơn giống đại trà của người dân 20 - 25%.

Chất lượng củ giống sản xuất “tại chỗ” đã rất an toàn nhưng điều quan trọng hơn nữa là giá thành sản xuất củ giống. Với củ nguyên chủng sau khi hạch toán, tổng chi phí cho sản xuất 1 kg giống chỉ mất khoảng 15.330 đồng (năm 2013 - 2014), trong khi đó giá giống nhập nội 24.000 - 25.000 đồng/kg; Còn sản xuất củ giống xác nhận sẽ mất 5.540 đồng/kg, trong khi đó giá thành củ xác nhận nhân từ giống nhập nội là 6.740 đồng/kg.

Như vậy, khi áp dụng công nghệ sản xuất giống bằng nuôi cấy mô tế bào, Thái Bình đã chủ động tạo được củ giống siêu nguyên chủng với giá thành thấp, chất lượng tốt, là sản phẩm đầu vào cho hệ thống sản xuất các cấp giống tiếp theo. Tuy nhiên, do nguồn kinh phí còn hạn chế, mô hình chỉ sản xuất được trên quy mô nhỏ, nên bước đầu Trung tâm chỉ có thể cung ứng được khoảng 5 - 7% nhu cầu trong Tỉnh. Đây là một tiến bộ kỹ thuật mới, rất mong Tỉnh có cơ chế hỗ trợ sản xuất củ giống trong nước tạo điều kiện hạ giá thành sản phẩm, chủ động nguồn giống để mở rộng sản xuất khoai tây./.