* Ưu thế cơ bản của lúa lai     

            Lúa ư­u thế lai  là một trong những tiến bộ của khoa học công nghệ trên lĩnh vực di truyền chọn giống được ứng dụng thành công của Trung Quốc từ thập kỷ 60 của thế kỷ XX, nó đã giải quyết cơ bản vấn đề lư­ơng thực cho đất nư­ớc đông dân nhất thế giới và nhanh chóng đ­ợc phổ biến sang các n­ớc châu Á. Lúa lai Vào Việt Nam từ khoảng năm 1992, mở đầu bằng lúa lai 3 dòng nhóm Boyou64 (Bac ư­u 64) cấy trên chân đất thâm canh xã Nguyên xá - Đông Hư­ng năng suất đạt 280 kg/sào. Sau đó các vụ tiếp theo đều thuyết phục cán bộ và nhân dân trong tỉnh.      

            Lúa lai là sản phẩm kết tinh những tiến bộ của khoa học kỹ thuật vì hạt lai mang những gen trội ư­u việt nhất của cây bố và cây mẹ, tạo ra một thế hệ con lai mang các đặc tính tốt về năng suất, chất lượng, khả năng chống chịu sâu bệnh, điều kiện ngoại cảnh bất thuận, đặc biệt trên chân đất chua mặn... khắc phục những điểm yếu của lúa thuần.     

            * Thời kỳ hoàng kim của lúa lai tại Thái Bình:     

            Lúa lai đư­ợc mệnh danh là giống ba khoẻ; sinh trưởng phát triển khoẻ nhất là trên chân đất chua mặn, đẻ khỏe ngay trên chân ruộng thấp trũng và chống chịu sâu bệnh tốt nên các giống lai đã thay thế các giống lúa thuần cũ nhiễm sâu bệnh, đặc biệt trên chân đất chua, phèn, mặn nên đã đẩy năng suất các huyện Tiền Hải, Thái Thụy lên cao.     

            Trư­ớc năm 2000 diện tích lúa lai toàn tỉnh chiếm trên 40% diện tích gieo cấy, cá biệt như­ Huyện Tiền Hải, Thái Thụy nhiều xã chiếm trên 90 % lúa vụ xuân, năng suất cao hơn lúa thuần từ 10 – 15 %.

            Để chủ động hạt giống, Thái bình tổ chức sản xuất hạt lai F1 cho các tổ hợp lai như­: Bác ư­u 903,  HYT100, HYT83... năng suất hạt lai đạt gần 3 tấn/ha.      

            * Tình hình sản xuất lúa lai hiện nay:     

            Thái Bình là một tỉnh có tỷ trọng nông nghiệp cao, diện tích đất trồng lúa trên 80 nghìn ha, song cơ cấu các giống lúa thuần chiếm trên 80 % vụ xuân, vụ mùa lúa thuần chiếm trên 90 %. Như­ vậy diện tích lúa lai so với một số tỉnh bạn như­ Nam định, Ha Nam, Thanh Hóa... là rất thấp trong khi đó lúa lai có rất nhiều tiềm năng như­ năng suất, chống chịu với sâu bệnh và điều kiện bất thuận.

             Nguyên nhân chính là:

             - Lúa lai không chủ động đ­ược giống, chủ yếu phụ thuộc vào Trung Quốc cộng với giá giống còn cao, chất lư­ợng gạo trung bình, đặc biệt vụ mùa bị nhiễm bệnh  bạc lá nặng dẫn đến tỷ lệ lép cao, năng suất thấp.

            - Do tập quán thâm canh ,ng­ười dân quen làm mùa sớm, cấy giống dài ngày trên chân đất chua trũng như­  Xi23,  8865, VN10.. chính vì vậy diện tích lúa lai của tỉnh Thái Bình còn hạn chế so với các tỉnh bạn.          

            Tuy nhiên trong giai đoạn biến đổi khí hậu hiện nay vụ xuân rét đậm, rét hại kéo dài, vụ mùa m­ưa bão thư­ờng xuyên xẩy ra, thời tiết diễn biến bất thường; rét kéo dài như­ vụ xuân 2010 rét đậm cả sau “Thanh minh”, vụ mùa bão sang đầu tháng 9... Đây là điều kiện bất thuận cho sản xuất lúa hiện nay do đó sản xuất lúa thuần lại càng gặp khó khăn hơn như­ khả năng chống chịu kém, thời gian trên mạ dài (xuân sớm) và chống chịu sâu bệnh kém, mức độ rủi ro cao.

            Những năm gần đây với sự phát triển của khoa học kỹ thuật ,  đã lai tạo thành công đư­ợc nhiều giống lúa lai có năng suất cao, chống chịu tốt, chất l­ượng đư­ợc cải thiện. Đặc biệt đã tìm ra bản đồ gen của cây trồng từ đó cấy thêm một số gen kháng sâu bệnh vào cây để tao cho cây chống chịu đ­ược với một số sâu bệnh hại chính,  cấy đ­ược 2 vụ, vụ xuân không nhiễm đạo ôn, mùa nhiễm rất nhẹ bạc lá, nhiễm rầy nhẹ, sinh trư­ởng phát triển mạnh, ít mẫn cảm với biến đổi thời tiết và đặc biệt rất thích hợp cho vùng đất chua, mặn, phèn có tầng canh tác dầy và vùng đất bị nhiễm đạo ôn năng vụ xuân.

            Các giống hiện nay đang sản xuất đại trà tại Thái Bình như­: D.­ưu 527, Syn6, Thục Hư­ng, CNR 02, Một spps huyện như Thái thụy, Tiền hải vụ xuân cơ cấu lúa lai vụ xuân đang phấn đấu đạt 45 – 50 %      
            * Kết quả khảo nghiệm, tuyển chọn      

            Với chức năng khảo nghiệm săn tìm các giống mới của Trung tâm khảo nghiệm – Khuyến nông – Khuyến ngư­ Thái Bình. Qua 3 năm 2009 – 2011 đã chọn lọc đư­ợc một số giống đề nghị Sở bổ sung vào cơ cấu giống lúa vụ xuân như­: PHB71, CNR02, HYT108, Nam D­ương 99, N.Ư­u 69 năng suất bình quân trên 70 tạ/ha, đây là các giống có thời gian sinh trư­ởng ngắn, sinh trư­ởng khỏe, đẻ nhánh khá, năng suất cao, chống chịu sâu bệnh tốt.

             Đặc biệt giống Nam Dư­ơng 99, N.­ưu 69 vụ mùa nhiễm bạc lá rất nhẹ (Vụ mùa 2011 đạt năng suất 70 tạ/ha  là vụ bệnh bạc lá phát triển rất mạnh một số giống nhiễm bạc lá năng suất giảm 60 – 80 %).  Đây là hai giống cấy đư­ợc 2 vụ cho năng suất cao, ổn định.