1. Các biện pháp phòng chống rét cho đàn trâu, bò.

Khi nhiệt độ xuống dưới 12^oC cần dừng ngay việc chăn thả trâu, bò ngoài đồng, dừng ngay việc khai thác sức kéo, nhốt trâu bò trong chuồng và thực hiện đồng thời các biện pháp kỹ thuật sau:

- Che chắn chuồng trại đảm bảo không bị mưa tạt, gió lùa, đặc biệt chú ý hướng gió bấc phải đảm bảo kín không để gió thổi thẳng vào khu vực nhốt trâu bò.

- Bổ sung thêm chất độn chuồng bằng rơm rạ hoặc cỏ khô đảm bảo độ dày 10 -15 cm, sạch sẽ, không ẩm mốc, không lẫn dị vật sắc nhọn, luôn khô ráo và thường xuyên thay mới phần độn chuồng bị bết ướt do phân và nước tiểu của trâu bò.

- Tạo áo giữ ấm cho trâu bò, có thể sử dụng quần áo cũ, vải bông, chăn bông cũ, quấn quanh phần thân của trâu, bò, lưu ý không quấn quá chặt, quá rườm rà sẽ ảnh hưởng đến quá trình vận động, đi lại của đàn trâu, bò.

- Khi thời tiết quá lạnh, có thể lắp đặt thêm hệ thống sưởi ấm bằng các bóng đèn hồng ngoại hoặc quạt sưởi hồng ngoại, hoặc đốt thêm bếp củi lưu ý đèn và quạt phải treo cao để trâu bò không bị va vào bóng điện khi di chuyển, ánh sáng điện sưởi không được chiếu trực tiếp vào trâu bò. Bếp củi phải đảm bảo không khói, không tạo bầu không khí ngột ngạt và đảm bảo không xảy ra cháy nổ.

- Cung cấp thức ăn và nước uống tại chuồng:

+ Cho trâu bò ăn đầy đủ khẩu phần và cân đối về dinh dưỡng nhằm nâng cao sức đề kháng: Vào những ngày bình thường, cho trâu, bò trưởng thành ăn khoảng 25 – 30kg thức ăn thô và 1,5kg thức ăn tinh, chia làm hai bữa. Ngày rét đậm, rét hại, cần điều chỉnh tăng lượng thức ăn tinh lên khoảng 2kg để bổ sung năng lượng giúp trâu, bò chống lại giá rét. Chú ý, cho trâu, bò ăn thức ăn thô trước rồi mới cho ăn thức ăn tinh, uống nước vì nếu cho ăn thức ăn tinh hay uống nước trước thì trâu, bò sẽ có cảm giác no, sử dụng lượng thức ăn thô ít đi hoặc có thể dẫn đến hiện tượng chướng hơi dạ cỏ.

+ Để tăng sức đề kháng cho trâu, bò cần chú ý bổ sung vitamin tổng hợp và muối khoáng.

+  Cung cấp đủ nước sạch, ấm cho đàn trâu bò, có thể pha nước ấm 37 – 38 độ C với muối, nồng độ 0,1 – 0,3%, tương đương 10 – 30g muối/ 10 lít nước cho trâu bò uống.

- Người chăn nuôi cần có biện pháp trồng, chế biến và dự trữ thức ăn cho trâu, bò, đặc biệt là thức ăn thô vào mùa đông.  Đây là việc làm hết sức quan trọng vì chỉ khi cung cấp thức ăn đầy đủ thì trâu, bò mới có đủ năng lượng chống lại giá rét. Người chăn nuôi có thể phơi khô cỏ, phụ phẩm nông nghiệp hoặc ủ chua một số loại cỏ, thân cây ngô để chủ động nguồn thức ăn, nâng cao giá trị dinh dưỡng và khả năng tiêu hóa các loại thức ăn này.

- Phòng bệnh cho đàn trâu bò:

+ Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, định kỳ phun thuốc khử trùng (2 tuần/lần), phun thuốc diệt ve, ghẻ, rệp...    

+ Xử lý hệ thống cống rãnh, thoát nước thải, rắc vôi bột xung quanh chuồng nuôi, lối đi lại để ngăn chặn các loại vi khuẩn xâm nhập.

+ Tiêm phòng đầy đủ các loại vác xin phòng bệnh cho đàn trâu, bò theo hướng dẫn của cơ quan thú y như bệnh Tụ huyết trùng, Lở mồm long móng, …

+ Theo dõi sức khoẻ hàng ngày, kịp thời phát hiện trâu, bò bị ốm để cách ly, điều trị. Khi trâu bò ốm, chết bất thường cần báo  ngay cho Thú y cơ sở hoặc chính quyền địa phương và thực hiện theo hướng dẫn.

2. Một số bệnh thường gặp trên đàn trâu bò và cách phòng trị

2.1. Bệnh Tụ huyết trùng trâu bò

- Nguyên nhân: Bệnh tụ huyết trùng trâu bò là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Pasteurella gây ra, đường lây bệnh chủ yếu là đường tiêu hoá, vi khuẩn từ ngoài môi trường hoặc từ con vật ốm nhiễm vào thức ăn, nước uống rồi xâm nhập vào cơ thể trâu bò qua các vết xây sát trên niêm mạc đường tiêu hoá.

- Triệu chứng và bệnh tích: Bệnh thường tiến triển ở 3 thể:

+ Thể quá cấp: Trâu, bò đột nhiên sốt cao (41 – 42^oC), hung dữ, có thể chết sau 24 giờ, không có triệu chứng lâm sàng. Với bê, nghé triệu chứng thần  kinh rõ hơn, con vật giẫy giụa, ngã vật xuống rồi chết

+ Thể cấp tính: Bệnh tiến triển trong 3 – 5 ngày, tỷ lệ chết 90 – 100%. Trâu, bò không  nhai lại, sốt cao 40 - 42 ^oC, khó thở và thở mạnh do viêm màng phổi, tràn dịch màng phổi, viêm phổi. Các hạch lâm ba sưng, đặc biệt là hạch dưới hầu sưng to làm con vật có hiện tượng thè lưỡi, hạch trước vai, hạch trước đùi sưng to, thuỷ thũng làm con vật đi lại khó khăn. Một số con bị bệnh thể đường ruột: bụng chướng to, lúc đầu đi táo, sau đó ỉa chảy dữ dội, phân lẫn máu. Nếu bệnh chuyển sang nhiễm trùng máu thì con vật chết nhanh trong 24 – 36 giờ.

+ Thể mãn tính: biểu hiện viêm ruột mãn tính lúc ỉa chảy, lúc táo bón, viêm phế quản, viêm phổi mãn, viêm khớp con vật đi lại khó khăn, giảm ăn, gầy  nhanh.

- Phòng bệnh:

+ Thường xuyên vệ sinh chuồng trại, bãi chăn để tiêu diệt mầm bệnh

+ Tăng cường vệ sinh ăn uống, chăm sóc, khai thác hợp lý. Để tránh trâu, bò bị lạnh hạn chế cho ăn cỏ ướt, không chăn thả trâu, bò quá sớm, không chăn thả trên các bãi cỏ quá trụi trâu, bò phải gặm sát đất nguy cơ nhiễm khuẩn cao. Cung cấp đủ nước uống sạch, ấm, tuyệt đối không để trâu, bò uống nước tại các vũng lầy trên bãi chăn.

+ Tiêm vác xin Tụ huyết trùng trâu, bò 6 tháng một lần, thời điểm tiêm thường vào tháng 3 – 4 và tháng 9 – 10 hàng năm, và tiêm bổ sung những con mới nhập về, mới ốm khỏi, …

- Điều trị:

+ Cách ly ngay các con ốm, sử dụng các loại kháng sinh như Streptomycin, Kanamycin kết hợp thuốc hạ sốt, trợ lực tiêm theo liều lượng khuyến cáo của nhà sản xuất

+ Tăng cường sức đề kháng toàn đàn bằng cách trộn các loại vitamin C, B1, Men tiêu hoá, … thức ăn hoặc pha nước uống.

2.2.  Bệnh Lở mồm long móng

- Nguyên nhân: Bệnh do vius Lở mồm long  móng gây nên, là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với tốc độ lây lan rất nhanh, mạnh. Bệnh có thể truyền trực tiếp qua nước bọt lúc nhốt chung trâu, bò hoặc lây truyền qua đồng cỏ khi chăn thả chung.

- Triệu chứng: Sau thời gian nung bệnh 3 – 4 ngày con vật sốt cao 40 – 41^oC, số kéo dài 2 – 3 ngày, sau đó xuất hiện triệu chứng điển hình là các mụn nước li ti ở niêm mạc miệng làm con vật đau rát, bỏ ăn, miệng chảy nhiều dãi và các mụn nước, nốt loét vùng vành móng, kẽ móng làm con vật đau đớn, đi lại khó khăn, trường hợp nặng vùng móng tổn thương rõ rệt thậm chí có thể quan sát thấy móng hở ra ở vùng sau gót.

- Phòng bệnh:

+ Tăng cường công tác vệ sinh, chăm sóc nuôi dưỡng tốt đàn trâu, bò để nâng cao sức đề kháng. Đảm bảo khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng và đủ nguồn nước uống sạch cho trâu, bò.

+ Sử dụng vác xin Lở Mồm Long Móng tiêm cho đàn trâu, bò:

* Nếu trâu, bò có miễn dịch từ mẹ truyền cho thì tiêm mũi đầu vào 3 – 4 tháng tuổi; tiêm nhắc lại lần 1 vào 4 – 6 tuần sau khi tiêm mũi đầu; tiêm nhắc lại lần 2 vào 4 – 6 tháng sau khi tiêm nhắc lại lần 1.

* Nếu trâu, bò không có miễn dịch từ mẹ truyền cho thì tiêm mũi đầu vào 2 – 3 tháng tuổi; tiêm nhắc lại lần 1 vào 4 – 6 tuần sau khi tiêm mũi đầu; tiêm nhắc lại lần 2 vào 4 – 6 tháng sau khi tiêm nhắc lại lần 1.

* Liều tiêm: 2 ml/trâu, bò. Miễn dịch kéo dài 12 tháng.

- Điều trị: Bệnh Lở Mồm Long Móng trên trâu, bò là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, khi phát hiện bệnh người chăn nuôi cần báo ngay cho cán bộ Thú y cơ sở hoặc chính quyền cơ sở để được hướng dẫn kịp thời.

2.3. Bệnh cước chân

- Nguyên nhân, đặc điểm:  Do thời tiết lạnh kéo dài, chuồng ẩm ướt, trâu, bò phải làm việc trong điều kiện ngâm chân lâu trong nước lạnh làm cho lớp da biểu bì chân dày cộm lên, vùng sưng có hiện tượng sung huyết, da nứt nẻ. Nếu không điều trị kịp thời lớp biểu bì bong ra chảy dịch màu vàng, vết thương sâu sẽ làm trâu, bò què đi đứng khó khăn, nặng hơn trâu bò có thể kế phát các bệnh truyền nhiễm khác.

- Điều trị:

+ Bệnh mới xuất hiện có thể dùng gừng giã nhỏ hoà với rượu để xoa bóp hàng ngày đồng thời cho trâu, bò vận động tại chuồng để tăng cường tuần hoàn máu tại chân, tránh hiện tượng sưng phù bệnh càng thêm nặng.

+ Khi bệnh nặng cần sử dụng kháng sinh để điều trị, có thể sử dụng kháng sinh penicilin kết hợp thuốc giảm đau hạ sốt, thuốc trợ lực tiêm cho trâu, bò, liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Nếu xảy ra lở loét cần khử trùng làm sạch vết thương bằng cồn iodin hoặc xanhmetylen.