Kinh tế VAC là thành tố quan trọng của kinh tế hộ gia đình nông thôn và kinh tế nông nghiệp ở nước ta. Ngoại trừ các đại điền, trang trại quy mô lớn của các công ty, tập đoàn kinh tế lớn trong nông nghiệp, còn lại các loại hình vườn hộ, trang trại, gia trại nhỏ và vừa của các hộ gia đình, tổ hợp tác, HTX sản xuất rau, hoa, quả, cây công nghiệp, cây dược liệu, chăn nuôi gia súc gia cầm, nuôi trồng thủy sản... đều thuộc phạm vi kinh tế VAC.

Theo thống kê sơ bộ năm 2021, kinh tế VAC chiếm trên 80% sản lượng rau, quả; trên 60% sản lượng thịt, trứng và khoảng trên 70% sản lượng nuôi trồng thủy sản... VAC cũng chiếm 50 - 60% lượng xuất khẩu đối với sản phẩm rau, quả, thủy sản của nước ta; trên 70% các sản phẩm OCOP cũng xuất phát từ kinh tế VAC. Mặt khác, kinh tế VAC cũng tạo điều kiện chuyển dịch mạnh mẽ cơ cấu sản xuất trong nông nghiệp theo hướng đa giá trị, kết hợp nông nghiệp với công nghiệp chế biến, phát triển du lịch sinh thái và các dịch vụ đào tạo, giải trí, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, gia tăng giá trị, tạo thêm việc làm và thu nhập cho nông dân, cải thiện cảnh quan môi trường sinh thái và góp phần quan trọng trong xây dựng nông thôn mới.

Nhìn chung, Việt Nam có lượng phế phụ phẩm nông nghiệp phát sinh hàng năm rất lớn, khoảng 159 triệu tấn (theo thống kê sơ bộ 2022) bao gồm lĩnh vực trồng trọt (56,6%), chăn nuôi (39%), thủy sản (0,6%), lâm nghiệp (3,8%). Nước ta cũng có nhiều công nghệ và mô hình xử lý phế phụ phẩm nhưng hiệu quả áp dụng chưa cao: đốt rơm rạ 45 - 60%, chế biến viên gỗ nén 15%, xử lý chất thải chăn nuôi < 50%. Tỷ lệ phụ phẩm nông nghiệp trong lĩnh vực chế biến tận dụng được cũng còn thấp. Mặc dù có nguồn phế phụ phẩm nông nghiệp rất lớn, nhưng việc tái sử dụng còn rất hạn chế, trong khi đó nguồn tài nguyên thiên nhiên dần cạn kiệt và tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng. Vì vậy, ở góc độ nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, phụ phẩm trong nông, lâm, thủy sản phải được xem là nguồn tài nguyên tái tạo có giá trị lớn, cần được quan tâm khai thác chứ không phải là chất thải. Đây là đầu vào quan trọng, kéo dài chuỗi giá trị gia tăng trong nông nghiệp, góp phần thúc đẩy nền nông nghiệp tăng trưởng xanh bền vững.

Theo Hội Làm vườn tỉnh Thái Bình, trên địa bàn tỉnh hiện có gần 40.000 thành viên tham gia sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản theo hình thức VAC. Các hợp tác xã, tổ hợp tác, trang trại, gia trại đã góp phần khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh về đất đai, lao động, tạo ra các vùng sản xuất tập trung ứng dụng khoa học công nghệ, đáp ứng yêu cầu thị trường, tăng thu nhập và nâng cao đời sống cho người dân nông thôn. Trong đó, có trang trại của gia đình ông Trần Văn Chương thôn Bồng Lai, xã Vũ Tiến, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình với 5 ha đất làm trang trại tổng hợp, bình quân cho lợi nhuận khoảng 600 triệu đồng/năm.

Trước đây, điều kiện kinh tế của gia đình ông rất khó khăn; Năm 2009, khi xã Vũ Tiến có chủ trương tích tụ ruộng đất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, gia đình ông Chương quyết định thuê 5 ha đất của một số hộ dân trong thôn để làm trang trại tổng hợp. Thông qua Hội Nông dân tín chấp, ông Chương đã vay vốn ngân hàng quyết định mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ rau màu sang trồng cây ăn quả, đào ao thả cá, kết hợp với chăn nuôi gia súc, gia cầm, theo mô hình “Vườn-Ao-Chuồng”. Với quy mô ban đầu ông nuôi 5 con lợn, 300 con gà, ngoài vườn trồng cây ăn quả, cây cảnh kết hợp nuôi cá, với phương châm lấy ngắn nuôi dài bước đầu gia đình ông thu nhập gần 100 triệu đồng/năm.

Từ kết quả ban đầu, qua học hỏi kinh nghiệm tại một số mô hình khuyến nông tổ chức tại địa phương và tự tìm hiểu kiến thức trên mạng xã hội, ông mạnh dạn mở rộng quy mô sản xuất, áp dụng quy trình chăn nuôi an toàn sinh học theo hướng phát triển kinh tế tuần hoàn, ông phát triển quy mô nuôi trên 100 con lợn, 500 con gà đẻ, và 2 mẫu ao nuôi cá Koi. Cùng với việc phát triển các mô hình chăn nuôi lợn, gà, sẵn lượng phân bón hữu cơ, trên diện tích đất còn lại, ông đã trồng hơn 100 cây ổi Thái Lan, hàng trăm gốc chuối Đài loan và 3 sào cây Ngâu.

Nguồn phân bón từ chăn nuôi, ông ủ thành phân vi sinh để trồng cây và nuôi hơn 2 mẫu ao nuôi cá Koi, nhờ áp dụng nuôi và trồng cây đúng kỹ thuật và sử dụng nguồn phân bón hữu cơ, giúp cây trồng, vật nuôi phát triển nhanh giúp cải tạo đất tốt, đặc biệt là giảm chi phí sản xuất trong bối cảnh giá phân bón tăng cao như hiện nay. Nhờ sản xuất theo hướng nông nghiệp tuần hoàn, trang trại của gia đình ông Chương đã tạo ra các sản phẩm an toàn, được thị trường đón nhận. Trung bình mỗi năm, sau khi đã trừ các khoản chi phí trồng trọt, chăn nuôi, gia đình ông đạt nguồn thu trên 600.000.000 đồng.

Có thể thấy, trong điều kiện biến đổi khí hậu thì việc áp dụng kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là xu hướng tất yếu, đã và đang được nông dân trong tỉnh quan tâm thực hiện, ngày càng được mở rộng do hiệu quả cao trên tất cả các mặt kinh tế, môi trường và xã hội. Quá trình sản xuất theo chu trình khép kín, hầu hết các chất thải, phế phụ phẩm sẽ được tái chế, quay lại làm nguyên liệu đầu vào cho quá trình sản xuất khác, tạo ra sản phẩm an toàn, chất lượng cao, giảm tối đa sự lãng phí, thất thoát và lượng chất thải. Từ cách làm kinh tế VAC theo hướng tuần hoàn của gia đình ông Chương cần được phổ biến và nhân rộng để nhiều hộ nông dân học tập và làm theo.

Khái niệm kinh tế tuần hoàn (KTTH) (Circular economy - CE) ra đời từ những năm 1990, trong bối cảnh xã hội hiện đại phát triển, tiêu dùng tăng cao gây ra nhiều nhân tố tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và hệ sinh thái, cũng như mang đến nhiều mối nguy hại cho môi trường và sự phát triển bền vững. KTTH trong nông nghiệp là quá trình sản xuất theo chu trình khép kín thông qua việc áp dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật, công nghệ sinh học, công nghệ hóa - lý để tái chế các chất thải, phế phụ phẩm làm nguyên liệu đầu vào cho quá trình sản xuất, để tạo ra sản phẩm an toàn, chất lượng cao, giảm lãng phí và ô nhiễm môi trường giúp nông nghiệp tăng trưởng xanh bền vững.