Động vật phù du gồm các loài động vật nhỏ li ti sống nổi trong môi trường nước ao tôm. Chúng là thức ăn trực tiếp của tôm từ giai đoạn tôm còn nhỏ đến khi trưởng thành nhờ sở hữu giá trị dinh dưỡng cao: Hàm lượng protein lên đến 50%, chứa đầy đủ các loại amino axit thiết yếu cho tôm phát triển. Động vật phù du có đặc tính là sẽ nổi lên mặt nước vào sáng sớm và ban đêm, còn ban ngày thường chìm xuống dưới ao. Chúng phát triển mạnh vào mùa xuân, thường nổi từng đám lên trên mặt ao. Các nhà nghiên cứu phải soi chúng dưới kính hiển vi ở độ phòng đại tới 100 lần mới phát hiện và phân biệt được những loài động vật phù du khác nhau.

1. Vai trò

Trong nuôi tôm, các loại thức ăn tự nhiên (bao gồm cả động vật và thực vật có trong môi trường sống) đều giữ vai trò quan trọng. Đặc biệt là ở giai đoạn phát triển từ ấu trùng lên tôm trưởng thành.

Tôm ở giai đoạn ấu trùng có kích thước rất nhỏ, hệ thống tiêu hóa lẫn enzyme đều chưa hoàn chỉnh. Lúc này, thức ăn tự nhiên chính là nguồn dinh dưỡng quan trọng giúp nâng cao tỉ lệ sống cho tôm.

Khi tôm giống vừa thả xuống ao, chuyển từ hình thức ăn thức ăn lơ lửng trong tầng nước sang tìm thức ăn dưới đáy ao. Lượng thức ăn cho ăn thực tế tại ao ít hơn rất nhiều lần lượng thức ăn trong trại giống làm tôm bắt mối không hiệu quả. Tôm có xu hướng tìm ăn thức ăn, được biệt là nguồn thức ăn tự nhiên trong ao hơn thức ăn công nghiệp. Nếu ao không có mồi, đáy ao chứa nhiều bùn bẩn và vi khuẩn có hại hoặc trong nguồn nước lấy vào chứa nhiều loại tảo độc… khi tôm ăn những thứ này sẽ gây hại trực tiếp đến hệ thống tiêu hóa của tôm. Là nguyên nhân chính khiến tôm bệnh về đường ruột, phân trắng, gan tụy, tôm thả không đạt, chết sớm hay dễ mắc bệnh sau này.

Các loại thức ăn tự nhiên, nhất là động vật phù du cung cấp nguồn axit amin thiết yếu và nhiều enzyme cần thiết cho tôm.

Thức ăn tự nhiên trong ao tôm cung cấp nguồn protein phong phú cho quá trình tăng trưởng của tôm diễn ra nhanh hơn. Các loài sinh vật phù du này được coi như “nhà máy lọc sinh học” cho ao tôm nhờ khả năng phản ứng nhanh với các tác nhân gây stress môi trường.

Là nhân tố giúp duy trì dòng năng lượng và chu kỳ dinh dưỡng trong ao. Cụ thể, trong quá trình nuôi, phân và thức ăn thừa của tôm sẽ được vi khuẩn chuyển hóa thành chất dinh dưỡng. Những chất dinh dưỡng này được các sinh vật phù du sử dụng cho quá trình sinh trưởng, phát triển. Trong quá trình tăng trưởng đó, các sinh vật này cũng giúp làm giảm hàm lượng amoniac và nitrat là nguyên nhân hình thành nên khí độc có thể gây ảnh hưởng xấu đến tôm (ức chế hệ thống miễn dịch).

Theo nhiều nghiên cứu và triển khai nuôi thực tế qua nhiều mô hình cho thấy, khi sử dụng nguồn thức ăn tự nhiên trong giai đoạn đầu làm giảm chi phí thức ăn, tăng tỉ lệ sống, tăng sức đề kháng, giảm khí độc... đặc biệt đối với ao nuôi tôm thâm canh tôm rất ít mắc bệnh đường ruột, phân trắng, gan tụy, chết sớm.

2. Phương pháp gây tạo

Để gây tạo được thức ăn tự nhiên tốt, người nuôi cần bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho các sinh vật này phát triển trong ao. Sau khi lấy nước vào ao nuôi từ ao lắng (nước được xử lý, lắng lọc ở ao lắng trong một thời gian dài) đến khi đạt độ sâu từ 1,2 - 1,5m, tiến hành gây nuôi copepods, các loài phiêu sinh vật, giáp xác nhỏ khác (krill) và động vật thân mềm sống đáy (giun nhiều tơ, hai mảnh vỏ...) bằng cách dùng cám gạo lên men với chế phẩm sinh học (probiotics).

Người nuôi có thể tham khảo phương pháp sau: Dùng chế phẩm vi sinh EM1 để gây màu nước, tạo nguồn thức ăn tự nhiên với công thức sau: 1 lít EM1 + 1 lít rỉ mật đường + 2kg cám gạo + 10g muối + 46 lít nước sạch, ủ kín 5 - 7 ngày. Sử dụng 10 lít EM thứ cấp dùng cho 1.000 m2, 2 ngày dùng 1 lần, chạy quạt liên tục đến khi đạt được màu nước: màu trà hoặc màu xanh nõn chuối, tạo được nguồn thức ăn tự nhiên ban đầu cho tôm, giúp phát triển tốt, giảm chi phí, hiệu quả kinh tế tăng cao.

Trong quá trình nuôi, cần lưu ý kiểm soát lượng thức ăn cho tôm, tùy theo mật độ thả nuôi và giai đoạn mà cho ăn phù hợp. Ngoài ra, người nuôi nên kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học EM1 trong suốt quá trình nuôi để ổn định màu nước, xử lý tốt môi trường nước ao.