I. Đặc điểm của bệnh

Bệnh viêm da nổi cục (viết tắt là LSD) là bệnh truyền nhiễm do virus thuộc họ Poxviridae gây ra trên trâu, bò Virus này không gây bệnh trên người.

1. Đặc điểm của Virus gây bệnh

- Virus gây bệnh viêm da nổi cục thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus, cùng chi với Virus gây bệnh đậu trên dê, cừu. Virus có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 55⁰C trong 2 giờ, 65⁰C trong 30 phút. Virus có thể được hồi phục từ những nốt sần trên da được giữ ở nhiệt độ -80⁰C trong 10 năm và dịch nuôi cấy mô nhiễm Virus được bảo quản ở nhiệt độ 4⁰C trong 6 tháng.

- Virus nhạy cảm với môi trường pH kiềm hoặc a xít; có thể tồn tại ở môi trường pH  6,6 - 8,6 trong 5 ngày ở nhiệt độ 37⁰C. Hóa chất sử dụng để diệt Virus viêm da nổi cục bao gồm: Ether (20%), chloroform, formalin (1%), phenol (2% trong 15 phút), sodium hypochlorite (2 - 3%), hợp chất iodine (pha loãng 1:33), Virkon (2%), hợp chất amoni bậc bốn (0,5%) và một số chất tẩy rửa như sodium dodecyl sulphate.

- Virus viêm da nổi cục rất ổn định, tồn tại trong thời gian dài ngoài môi trường, đặc biệt là ở dạng vảy khô; tồn tại trong các nốt da hoại tử trên 33 ngày, trong các lớp vảy khô lên đến 35 ngày và ít nhất 18 ngày trong da phơi khô. Virus nhạy cảm với ánh sáng mặt trời và chất tẩy rửa có chứa dung môi lipid, nhưng trong điều kiện môi trường tối và ẩm ướt như chuồng trại bị ô nhiễm, Virus có thể tồn tại trong nhiều tháng.

2. Đặc điểm dịch tễ

Động vật mẫn cảm với Virus viêm da nổi cục là trâu, bò. Tỷ lệ trâu, bò mắc bệnh khoảng 10 - 20%; tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày.

Đường truyền lây chủ yếu qua côn trùng đốt như muỗi, ruồi, ve; bệnh cũng có thể lây truyền do vận chuyển trâu, bò mang mầm bệnh, sử dụng chung máng uống, khu vực cho ăn, sữa, tinh dịch và qua tiếp xúc trực tiếp. Dịch bệnh xảy ra theo mùa, chủ yếu vào những tháng ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh và phong phú nhất, gây thiệt hại về năng suất do sản lượng sữa giảm mạnh, giảm khả năng sinh sản, sảy thai, tổn thương da, giảm tăng trọng và có thể chết, gây tổn thất về kinh tế do hạn chế vận chuyển và thương mại.

3. Triệu chứng, bệnh tích

Trâu, bò mắc bệnh có những dấu hiệu: Trâu, bò có biểu hiện sốt cao, có thể trên 41⁰C; giảm năng suất sữa rõ rệt ở gia súc đang cho con bú; suy nhược, bỏ ăn và hốc hác; viêm mũi, viêm kết mạc và tiết nhiều nước bọt; sưng hạch bạch huyết bề mặt.

Hình thành các nốt sần có đường kính từ 2 – 5 cm, đặc biệt là ở da đầu, cổ, chân, bầu vú, cơ quan sinh dục và đáy chậu trong vòng 48 giờ sau khi bắt đầu phản ứng sốt. Các nốt sân này có hình tròn, chắc, tròn và nhô cao, liên quan đến da, mô dưới da và đôi khi cả các cơ bên dưới. Các nốt sần lớn có thể bị hoại tử và cuối cùng là xơ hóa và tồn tại trong vài tháng; để lại các vết sẹo có thể tồn tại vĩnh viễn.

Các mụn nước, vết hoại tử và vết loét có thể xuất hiện ở màng nhầy của miệng và đường tiêu hóa cũng như trong khí quản và phổi, các chân và các bộ phận vùng bụng khác của cơ thể, chẳng hạn như bao da, ức, bìu và âm hộ, có thể bị tiết dịch, khiến con vật không muốn di chuyển.

Bò đực có thể bị vô sinh vĩnh viễn hoặc tạm thời, bò mang thai có thể sảy thai và động dục trong vài tháng.

4. Chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán sơ bộ tại thực địa dựa trên những biểu hiện như sốt và các nốt sần đặc trưng trên da trâu, bò mắc bệnh. Chẩn đoán tại thực địa cần được xác nhận bằng xét nghiệm trong phòng thí nghiệm các mẫu da tổn thương, vảy, máu được chống đông bằng EDTA hoặc gạc nước bọt. Vảy và da dễ thu mẫu và có thể được gửi đi mà không cần bảo quản trong môi trường vận chuyển mà có thể để trong ống lấy mẫu sạch hoặc các loại dụng cụ khác.

II. Biện pháp phòng, chống bệnh

Theo Bộ Nông nghiệp và PTNT, hiện trên thế giới đã có vaccin phòng bệnh viêm da nổi cục. Bộ Nông nghiệp và PTNT đã giao Cục Thú y chỉ đạo các phòng chức năng, Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc thú y trung ương I và các cơ quan liên quan đang khẩn trương nhập khẩu khẩn cấp vắcxin phòng bệnh viêm da nổi cục để tổ chức kiểm tra, đánh giá chất lượng và hướng dẫn sử dụng vaccin.

Trong điều kiện hiện tại, chưa có vaccin phòng bệnh viêm da nổi cục, để phòng và hạn chế dịch bệnh có hiệu quả, chính quyền địa phương và người chăn nuôi cần thực hiện tốt các việc sau:

Đối với địa phương đã có gia súc có biểu hiện của bệnh, tổ chức tiêu hủy toàn bộ gia súc có kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh viêm da nổi cục, hoặc gia súc trong cùng địa bàn cấp xã (đã có kết quả xét nghiệm dương tính) có biểu hiện lâm sàng của bệnh viêm da nổi cục. Tổ chức tổng vệ sinh, phun thuốc sát trùng, thuốc diệt côn trùng, ruồi, muỗi, ve, mòng... liên tục trong vòng 3 tuần tại các hộ chăn nuôi có gia súc có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh. Tổ chức rà soát, thống kê các hộ chăn nuôi trâu, bò, dê, cừu trên địa bàn tất cả các địa phương đã phát hiện bệnh viêm da nổi cục và đề nghị người chăn nuôi trên địa bàn xã có dịch cam kết không bán chạy, không giết mổ, không vứt xác gia súc chết, gia súc bệnh ra môi trường.

Đối với các địa phương khác chưa có gia súc có biểu hiện của viêm da nổi cục, cần hướng dẫn người chăn nuôi chủ động giám sát gia súc, kịp thời phát hiện các trường hợp gia súc có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh, báo cáo chính quyền, cơ quan thú y và triển khai các biện pháp phòng chống dịch bệnh.