Đến nay, chưa có tài liệu chính thức công
bố về lịch sử xuất xứ của giống gà này. Nhưng theo những câu chuyện
còn truyền lại của bà con nơi đây thì gà Tò có hoặc được đặt tên
từ đời nhà Trần: Vào thế kỷ thứ XII thời nhà Trần (từ năm 1225 đến 1400)
Cụ Vũ Trung Khái người làng Noi Cáo – Từ Liêm – Hà Nội, do có công lớn trong 3
lần đánh thắng Quân Nguyên được Vua Trần Nhân Tông gả công chúa cho ông và
phong cho ông làm Phò Mã Hưng Mỹ Hầu và đã phái ông về canh giữ cửa biển phía
đông năm 1258. Đây là cửa biển quan trọng bậc nhất của nước ta thời đó vì giặc
phương Bắc thường vào nước ta bằng con đường này. Tới đây ông đã huy động dân
chúng trong vùng khai khẩn đất hoang, đắp đê, lấn biển dựng nên điền trang Tô
Xuyên. Mảnh đất làng Tò khi ấy có 1 giống gà vừa to, lông lại đẹp, thịt ngon
được cụ đem về Điền Trang để nuôi. Giống gà này thịt ngon hiếm có cụ thường để
tế lễ thần thánh, người đã đem sản vật giống gà nơi quê nhà để tiến
đức vua cha. Giống gà thân chắc nịch, tướng to cao, thịt thì thơm ngon
đặc biệt không gì sánh được làm cho nhà vua rất mực hài lòng. Ngài
lệnh ban thưởng cho làng Tò mười nghìn đấu gạo và kể từ đó cái tên
gà Tò (còn gọi là gà Tiến Vua) ra đời.
Năm 1266, cụ cho xây dựng ngôi Đình Tò, ngôi Đình
to và đẹp nhất vùng châu thổ sông Hồng lúc bấy giờ có khắc họa cách điệu những
con gà Tò trên đó. Tháng bảy âm lịch hàng năm là bốn làng trong vùng
(Tô Xuyên, Tô Đàm, Tô Hồ, Tô Đê) lại tổ chức lễ Bá Yết Thành Hoàng,
lễ vật được dâng cúng là một chú gà Tò thật to, khỏe. Đến nay, nghi
lễ ấy không còn thấy xuất hiện.
Gà Tò có một số đặc điểm sau:
* Về hình dáng: Gà Tò có vóc
dáng to cao hơn các giống gà khác, từ lúc mới nở tới khi đạt bốn
tuần tuổi đạt khoảng 0,67kg. Gà Tò nuôi thịt từ khi nở tới lúc xuất
chuồng khoảng bảy tháng. Lúc 01 ngày tuổi gà Tò có lông màu trắng ngà (vàng
nhạt), mỏ vàng, chân trắng hồng, gà có lông chân. Đến 8 tuần tuổi lông chân
gà có hiện tượng thưa dần. Và đến tận kỳ sinh sản, lông mới mọc
lại như thường.
Con trống có da đỏ như gà nòi trọng lượng
trung bình đạt từ 4 - 5kg. Khi trưởng thành, gà trống thường có lông
màu đỏ tía, mã mật, mào cờ, mào tích đỏ tươi, chân và mỏ màu vàng. Gà Tò
có một đặc điểm đặc biệt là có lông quần (hàng lông mọc từ đầu gối đến
tận ngón đi theo 1 hàng thẳng dày cứng). Kẽ chân có màu tía.
* Khả năng sinh sản:
Gà trống
khi đạt 6 - 7 tháng tuổi, trọng lượng
khoảng 3,5 kg/con thì thành thục về tính. Tỷ lệ ghép trống mái là từ 1/6 – 1/8.
Con mái có lông màu trứng cà cuống, mào cờ,
mỏ vàng, chân vàng có trọng lượng trung bình đạt từ 3 – 4kg. Gà mái khi
đạt tới trọng lượng khoảng 2,5kg thì đẻ trứng. Gà Tò đẻ một lần từ
12 - 16 trứng. Một năm đạt tới khoảng 130 – 150 trứng. Gà Tò không có
hiện tượng ấp bóng như một số giống gà khác, sau mỗi lần đẻ chúng
nghỉ từ 5 - 7 ngày sau đó đẻ tiếp. Gà Tò mái do có lông chân dễ bị
ngấm nước, thể hình quá khổ làm cho gà Tò mái trở nên vụng về
trong việc ấp trứng, nên tỷ lệ nở trứng ở gà Tò không cao. Đây cũng
là một trong các nguyên nhân làm cho gà Tò trở nên hiếm.
Do chưa từng được thử nuôi theo hình thức
nuôi công nghiệp, nên gà Tò đến nay mới chỉ được biết đến với cách
nuôi thả thông thường.
Trong quá trình chăn nuôi giống gà
Tò, người chăn nuôi cần lưu ý một số biện pháp chăm sóc nuôi dưỡng sau:
1. Giai đoạn từ 0 – 4 tuần tuổi nên úm ở trong
chuồng
- Nên dùng các tấm cót, hoặc thùng cát tông để quây úm gà. Rải
lớp trấu 7 - 10 cm trên nền chuồng để úm.
- Hai giờ trước khi thả gà vào quây phải che kín chuồng, bật
đèn sưởi nếu thời tiết ngoài trời lạnh, bố trí máng ăn và máng uống đầy đủ.
- Khi thả gà vào phải cho uống nước trước khi cho ăn (nước uống
pha: 5g đường Glucoza + 1g vitamin C cho 1 lít nước).
- Trong quá trình úm phải quan sát phản ứng của gà đối với
nhiệt độ:
Nếu gà tập trung gần nguồn nhiệt, chen lấn chồng đống lên
nhau là chuồng nuôi không đủ nhiệt độ gà bị lạnh phải bổ sung thêm nhiệt độ.
Nếu gà tản xa nguồn nhiệt nháo nhác, khát nước, há mỏ để thở
là bị quá nóng cần phải điều chỉnh giảm nhiệt độ.
Nếu gà tụm lại một phía là bị gió lùa cần phải che kín hướng
gió thổi.
Khi đủ nhiệt gà vận động ăn uống bình thường, ngủ, nghỉ tản
đều.
- Mật độ nuôi giai đoạn gà con: 10-15 con/m2, chiếu
sáng 24/24 giờ để gà được ăn tự do cả ngày lẫn đêm.
2.
Giai đoạn sau 4 tuần tuổi
- Bắt đầu từ tuần thứ 5 vào những ngày nắng ấm mỗi ngày gà
được thả gà ra 1-2 giờ để gà làm quen dần với vườn chăn thả. Sau một thời gian
quen dần thả gà thường xuyên và cho ăn tự do vào ban ngày.
- Diện tích vườn nuôi thường gấp 5 - 6 lần diện tích chuồng
nuôi để gà được vận động sẽ cho khả năng tăng trưởng cao và tỷ lệ nhiễm bệnh
thấp.
- Mật độ nuôi giai đoạn gà dò: 5 - 6 con/m2.
3.
Giai đoạn sinh sản
- Một gà trống ghép từ 5 – 6 gà mái.
- Cho gà Tò ăn thức ăn đảm bảo chất lượng (thức ăn hỗn hợp
hoàn chỉnh, kết hợp với thóc, ngô nghiền,..), thơm ngon, không ẩm mốc:
+ Giai đoạn hậu bị từ 9 – 20 tuần tuổi cho ăn với mức 100
gam/con/ngày.
+ Giai đoạn đẻ cho ăn với mức 120 gam/con/ngày.
- Mật độ nuôi 3 – 4 con/m2
- Cung cấp đầy đủ nước sạch cho gà uống tự do.
- Cần bổ sung thêm các loại thức ăn tận dụng và rau bèo sau
khi cho gà ăn thức ăn tinh.
Tác giả : BSTY. Nguyễn Thị Dịu